تجلی، بازیگر جدید بازار مواد پیشرفته مورد نیاز فناوری جهان 

تیتر 20- یکی از مهم ‌ترین تحولات اخیر در حوزه معدن و صنایع معدنی ایران، ورود شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات به عرصه عناصر نادر خاکی است، حوزه ‌ای که تاکنون در انحصار معدود کشورهای صنعتی جهان بوده و اکنون برای نخستین بار در خاورمیانه، ایران گام مؤثری در آن برداشته است. 
بر اساس اعلام رسمی مدیران این شرکت، تجلی موفق به جداسازی ۱۷ عنصر لانتانید و اسکاندیم با خلوص بالای ۹۰ درصد شده است، دستاوردی که از منظر علمی، فنی و اقتصادی، نقطه عطفی در تاریخ صنعت معدن ایران محسوب می ‌شود.

عناصر نادر خاکی، شامل ۱۵ عنصر لانتانید به‌علاوه اسکاندیم و ایتریوم، به‌ عنوان مواد استراتژیک در صنایع پیشرفته شناخته می ‌شوند. از تلفن همراه و توربین‌ های بادی گرفته تا سامانه ‌های دفاعی، خودروسازی و تجهیزات پزشکی، وابستگی جهان به این عناصر روز به‌ روز بیشتر می‌ شود. در حال حاضر چین با سهمی بیش از ۸۰ درصد از تولید جهانی، بازیگر بلامنازع این بازار است و کشورهای غربی برای کاهش این وابستگی در تلاشند منابع جایگزین بیابند.

در چنین شرایطی، دستیابی ایران به توانایی استخراج، فرآوری و جداسازی عناصر نادر خاکی، نه ‌تنها یک موفقیت فنی است، بلکه از منظر ژئوپلیتیک نیز اهمیت بالایی دارد. حضور ایران در زنجیره تأمین جهانی این عناصر، می ‌تواند معادلات اقتصادی و صنعتی منطقه را دستخوش تحول کند.

شرکت تجلی با سرمایه ‌گذاری در این حوزه، نخستین گام راهبردی را برداشته و توانسته است مجوز بهره‌ برداری معدن عناصر نادر خاکی را اخذ کند. این پروژه، با نرخ بازگشت سرمایه‌ ای بیش از ۵۰ درصد، نه ‌تنها از منظر اقتصادی دارای ارزش بالایی است، بلکه می‌ تواند به یکی از منابع درآمدزایی پایدار برای صنعت معدن کشور تبدیل شود.

نکته مهم ‌تر اینکه این دستاورد با بهره ‌گیری از ظرفیت‌ های داخلی، همکاری نخبگان علمی، دانشگاه ‌ها و شرکت‌ های دانش‌ بنیان ایرانی به ‌دست آمده است. یعنی برخلاف تصور عمومی که این فناوری‌ ها صرفاً در انحصار کشور های پیشرفته است، ایران توانسته است با تکیه بر توان بومی، این مرز فناوری را درنوردد.

دستیابی به دانش جدا سازی عناصر نادر خاکی می‌ تواند مزایای متعددی برای کشور به همراه داشته باشد. به عنوان مثال خام ‌فروشی مواد معدنی همواره یکی از نقاط ضعف صنعت معدن ایران بوده است. فرآوری عناصر نادر خاکی، ارزش هر تن ماده اولیه را تا چند صد برابر افزایش می‌ دهد. 

همچنین  با حضور ایران در بازار عناصر نادر خاکی، کشورهای منطقه و حتی فرا منطقه ‌ای برای تأمین این مواد ارزشمند ناگزیر به تعامل با ایران خواهند بود. از سویی دیگر  بسیاری از صنایع نوظهور مانند انرژی‌ های نو، خودروسازی برقی و صنایع نظامی می ‌توانند با تأمین داخلی این عناصر، جهش قابل توجهی داشته باشند.

اما در کنار این موارد واردات برخی تجهیزات صنعتی به دلیل وابستگی به عناصر نادر خاکی، محدودکننده بوده است. با تولید داخلی، این وابستگی به ‌شدت کاهش می ‌یابد.

با وجود این دستاورد چشمگیر، توسعه این صنعت در ایران با چالش‌ هایی نیز همراه است. فرآوری عناصر نادر خاکی نیازمند فناوری ‌های بسیار پیشرفته و تجهیزات خاص است که باید با سرمایه ‌گذاری و حمایت دولتی تقویت شود.

همچنین فرآیندهای استخراج و جداسازی این عناصر گاهی با آلایندگی بالا همراه است و نیازمند استاندارد های سخت‌ گیرانه زیست ‌محیطی است.
برای موفقیت اقتصادی، لازم است بازارهای صادراتی هدف‌ گذاری و قرارداد های بین‌المللی تأمین منعقد شود.

ورود ایران به حوزه عناصر نادر خاکی، در صورت استمرار و گسترش، می‌ تواند جایگاه کشور را در نقشه مواد معدنی استراتژیک جهان به ‌طور بنیادین تغییر دهد. شرکت تجلی، با ابتکار عمل و بهره‌ گیری از توان داخل، مسیر تازه ‌ای را گشوده که اگر مورد حمایت ساختاری، قانونی و سیاست‌ گذاری هوشمندانه قرار گیرد، می ‌تواند یکی از پیشران ‌های اقتصاد دانش ‌بنیان ایران در دهه آینده باشد.

دستاوردی که امروز شاید فقط یک خبر صنعتی به‌ نظر برسد، فردا می ‌تواند یکی از ستون‌ های قدرت اقتصادی ایران باشد آن هم در بازاری که آینده فناوری جهان را شکل می ‌دهد.